Darboux Jean Gaston (1842-1917) : Matematyk francuski, od 1884 r. członek Akademii Nauk w Paryżu, a od 1895 Petersburskiej Akademii Nauk. Uzyskał poważne wyniki w geometrii różniczkowej i w równaniach różniczkowych, Istotny wpływ miały na rozwój matematyki jego podstawowe "Wykłady ogólnej teorii powierzchni" , które zawierały wyniki całego stulecia badań matematyków w zakresie geometrii różniczkowej krzywych i powierzchni.

decylion : Nazwa liczby 10⁶⁰

Dedekind Richard (1831-1916) : Matematyk niemiecki, uczeń Gaussa i Dirichleta, członkiem wielu akademii nauk, zajmował się teorią liczb, jak również podstawami analizy matematycznej. Ugruntował teorię liczb niewymiernych (przekrój zbioru liczb) oraz teorię liczb algebraicznych.

dedukcja : Sposób wnioskowania, pozwalający w matematyce wyprowadzić jednio twierdzenie z innych, udowodnionych poprzednio lub przyjętych bez dowodu (aksjomatów).Badaniem metody dedukcyjnej zajmuje się logika matematyczna

definicja : określenie

delfijsjki problem : podwojenie sześcianu

deltoid : Trapezoid posiadający dwie pary boków sąsiednich równych. W deltoidzie kąty pomiędzy bokami nierównymi są równe. Przekątne deltoidy są prostopadłe, a punkt ich przecięcia jest środkiem przekątnej łączącej wierzchołki kątów równych. Przekątną łącząca wierzchołki kątów nierównych jest dwusieczną tych kątów.

depresja : Kąt płaski pomiędzy płaszczyzną poziomą przechodzącą przez oko obserwatora i prostą łączącą oko z punktem znajdującym się pod tą płaszczyzną. Jeśli punkt ten znajduje się nad płaszczyzną horyzontu, to kąt ten nazywamy elewacją, wzniesieniem lub kątem wzniesienia

Desargues Gerard (Girard)(1591-1661) : Matematyk francuski z Lyonu, z zawodu architekt, stworzył podstawy geometrii rzutowej i geometrii wykreślnej. Pierwszy wprowadził w geometrii elementy nieskończenie odległe. Jego imieniem nazwano jedno z podstawowych twierdzeń geometrii rzutowej (twierdzenie Desarguesa)

Descartes (Kartezjusz) Rene (1596-1650) : Matematyk i fizyk francuski, twórca geometrii analitycznej, filozof, racjonalista. W "Geometrii" (1637), która dała początek geometrii analitycznej i stała się później podstawą bujnego rozwoju analizy matematycznej, pierwszy wprowadził pojęcie zmiennej niezależnej i funkcji. Zmienną interpretował jako odcinek o zmiennej długości i stałym kierunku albo współrzędną punktu opisującego krzywą, lub jako zmienną liczbową ,przyjmującą wartości odpowiadające punktom tego odcinka. Był to pierwszy krok wiążący geometrię z algebrą. Wprowadził układ współrzędnych prostokątnych( w którym można było interpretować także liczby ujemne). Obecnie stosujemy wiele oznaczeń Kartezjusza jak np. dla zmiennych x,y,z, współczynniki literowe a,b,c,..., wykładniki potęg a₇,x₆. Sformował wiele, opracowanych później, zagadnień dotyczących równań algebraicznych. Stwierdził ,że liczba pierwiastków rzeczywistych i zespolonych wielomianu równa się jego stopniowi (twierdzenie podstawowe algebry),podał sposób określania liczby pierwiastków dodatnich i ujemnych. Obliczał pole powierzchni figur płaskich, ograniczonych cykloidą i innymi krzywymi, podał równania stycznych do krzywych (liść Kartezjusza, owal Kartezjusza). W rękopisie pozostała praca, w której podaje zależności pomiędzy liczbą ścian, krawędzi i wierzchołków wielościanu. Swoimi pracami Descartes wytyczył kierunek dalszych badań na długi okres czasu.

diagram : Wykres,rysunek przedstawiający w określony umpownie sposób współzależność pomiędzy interesującym nas wielkościami lub pojęciami. Stanowi istotne uzupełnienie języka słownego, umożliwiając poglądowe przedstawienie całokształtu rozważanych zagadnień w uogólnionej postaci, dającej się ogarnąć jednym rzutem oka.

Dickstein Samuel (1851-1939) : Matematyk polski, pedagog, historyk nauki, pierwszy prezes Rady Naukowej powstałego w Warszawie Towarzystwa Kursów Naukowych (1906), od 1915 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, współzałożyciel Warszawskiego Towarzystwa Naukowego. Wraz z Aleksandrem Czajewiczem wydawał od 1982 "Bibliotekę Matematyczno - Fizyczną", od 1888 "Prace Matematyczno-Fizyczne", a od 1897 "Wiadomości Matematyczne". Jest autorem prac z dziedziny algebry, teorii liczb i historii matematyki

Diofantos (ok. 250 r. p.n.e. : Matematyk grecki z Aleksandrii, był autorem prac z arytmetyki i algebry. Zachowało się tylko 6 tomów (z 13) jesgo traktatu "Arytmetyka", gdzie metodami algebraicznymi (nie korzysta z geometrii) rozwiązuje wiele zadań teoretycznych, m.in. układy równań nieoznaczonych (tzw. równania diofantyczne). Niewiadomą, jej potęgi, odwrotność, równość i odejmowanie oznaczał skróconymi słowami, pierwszy wprowadził symbole działań, uwzględniał kolejność działań przy mnożeniu sum i różnić. Wszystkie wyniki podawał używając dodatnich liczb wymiernych. Wprowadził kreskę ułamkową ,ale licznik i mianownik umieszczał odwrotnie, niż robimy to obecnie.

Dirichlet Peter Gustav Lejeune (1805-1859) : Matematyk niemiecki pochodzący z rodziny francuskich emigrantów, uczeń Gaussa, profesor uniwersytetu we Wrocławiu, członek Akademii Nauk w Paryżu i Berlinie, dokonał cennych odkryć w teorii liczb, opracował wiele zagadnień analizy matematycznej i fizyki teoretycznej.

długość łamanej : Suma długości jej boków

długość łuku krzywej : Liczba rzeczywista nieujemna, przyporządkowana łukowi krzywej tak, by spełnione były warunki:
1.długość łuku krzywej składającej się z kilku krzywych rozłącznych równa się sumie długości łuków tych krzywych;
2.długości łuków krzywych przystających są równe.
Długość łuku krzywych określamy również w następujący sposób: na krzywej wybieramy n punktów, łącznie z początkiem i końcem, punkty te łączymy odcinkami i otrzymujemy w ten sposób linię łamaną opisaną na krzywej. Jeżeli liczbę boków tej łamanej zwiększamy nieograniczenie zmniejszając długość każdego boku (długość każdego boku zmierza do zera) to suma ich długości zmierza do pewnej granicy, którą nazywamy długością łuku krzywej. Takie określenie długości łuku krzywej, znane już w starożytności, nie było jednak definicją, lecz sposobem obliczania długości łuku krzywej, którą uważano za pojęcie pierwotne. Dopiero w pierwszej połowie XIX w. dostrzeżono konieczność zdefiniowania tego pojęcia;pierwsze dokładniejsze sformułowania podał matematyk francuski C.Jordan (krzywa Jordana).

długość odcinka : odcinek

długość wektora : wektor

dodawanie : Działanie, czyli operacja przyporządkowująca dwu obiektom jeden zwany ich sumą. Najbardziej znane jest dodawanie liczb, wielomianów, odcinków, kątów, wektorów i in. W arytmetyce, dodawanie jest jednym z 4 podstawowych działań. W wyniku dodawania liczb rzeczywistych a i b otrzymujemy liczbę rzeczywistą, zwaną sumą liczb a i b oznaczaną symbolem a+b . Liczby a i b nazywamy składnikami sumy a+b,przy czym zachodzą następujące prawa: a+b=b+a (przemienność dodawania) oraz (a+b)+c = a+(b+c)(łączność dodawania)

dodekaedr : Dwunastościan foremny

dopełnienie zbioru : Pojęcie teorii mnogości, w której przyjmuje się , że wszystkie rozpatrywane zbiory są podzbiorami pewnego stałego zbioru zwanego przestrzenią. Dopełnieniem zbioru A nazywamy zbiór A` wszystkich elementów przestrzeni, które nie należą do zbioru.

dowód : Uzasadnienie pewnej własności (twierdzenia) w oparciu o aksjomaty (pewniki) i własności (twierdzenia) udowodnione poprzednio, oraz ogólne przyjęte zasady logiki.

dowód przez sprowadzenie do sprzeczności (reductio ad absurdum) : Zwany także dowodem apagogicznym lub dowodem nie wprost - wykazanie ,ze zaprzeczenie tezy prowadzi do wniosku sprzecznego z założeniem bądź tez z twierdzeniem prawdziwym. Chcąc np. dowieść ,ze dla każdej pary liczb rzeczywistych a i b zachodzi nierówność a²+b² >= 2ab, możemy rozumować następująco: przypuśćmy ,że a²+b² < 2ab, więc a²+b²-2ab < 0, zatem (a-b)²< 0 co jest sprzeczne z twierdzeniem: kwadrat liczby rzeczywistej jest nieujemny.

dowód wprost : Wykazanie dowodzonej własności (twierdzenia) drogą wyciągania wniosków z własności (twierdzeń) udowodnionych poprzednio oraz przyjętych bez dowodu. Chcąc np. dowieść , że dla każdej pary liczb rzeczywistych a i b zachodzi własność a²+b² >= 2ab, możemy rozumować następująco : ponieważ (a-b)², więc a² - 2ab+b² >= 0, a zatem a²+b² >= 2ab. Należy podkreślić, że rozumowanie powyższe przeprowadzone w odwrotnym porządku (bez sprawdzania ,że można ten porządek odwrócić)nie jest dowodem poprawnym, gdyż poprawność wniosku nie świadczy o poprawności założenia. Np. traktując fałszywą równość 2 = -2 jako założenie i stosując twierdzenie : jeśli dwie liczby są równe, to ich kwadraty są także równe. dochodzimy do poprawnego wniosku iż 4 = 4

druga pochodna funkcji y= f(x) : Pochodna pierwszej pochodnej a więc [f`(x)]`; drugą pochodną oznacza się symbolami (y'', f''(x).)

duodecylion : Nazwa liczby 10⁷²

dwójkowy (binarny) system liczbowy : Pozycyjny system liczbowy, którego podstawą jest liczba 2. Np. 1011 oznacza w dwójkowym systemie liczbowym liczbę 1*2³+0*2²+1*2¹+1*2⁰,czyli 11

dwójkowy układ : Każdy układ numeracji oparty o użycie dwu tylko symboli (znaków) cyfrowych. Największe znaczenie ma dwójkowy system liczbowy.

dwudziestościan foremny (ikosaedr) : Wielościan foremny ograniczony 20 trójkątami równobocznymi. Posiada 12 wierzchołków i 30 krawędzi.

dwukąt : geometria sferyczna

dwumian : Suma algebraiczna dwóch jednomianów (składników dwumianu), np. a+b, a-b, 2x² -y, 3y+1

dwumian Newtona : Używana potocznie nazwa wzoru (zwanego też wzorem dwumiennym Newtona), wyrażającego naturalną potęgę dwumianu przez potęgi jego składników:

Używając symboli Newtona , można go zapisać następująco:

która to postać wzoru jest najczęściej używana. Do szybkiego wyznaczania współczynników

służy trójkąt Pascala

dwunastościan foremny (dodekaedr) : Wielościan foremny ograniczony 12 pięciokątami foremnymi .Posiada 20 wierzchołków i 30 krawędzi.

dwusieczna kąta : Półprosta, która dzieli kąt na dwie równe części. Jest miejscem geometrycznym punktów wewnętrznych kąta, jednakowo oddalonych od ramiona kąta. Każdy kąt ma tylko jedną dwusieczną.

dwustosunek : Dwustosunek liczb a,b,cd jest to wyrażenie
(a,b;c,d)= (a-c)/(a-d): (b-c)/(b-d)
Dwustosunek ma następujące właściwości: jeżeli (a,b;c,d) = a to (c,d;a,b) = a; (b,a;c,d) = 1/a, (a,c;b,d)=1-a. Pozwala to na obliczenie dwustosunku dla dowolnego uporządkowania liczb;jeżeli dla jednego z nich jego wartość jest znana .jeśli (a,b;c,d) = -1, czwórkę nazywamy harmoniczną.

dwuścian : Powierzchnia złożona z dwóch półpłaszczyzn wychodzących ze wspólnej prostej zwanej krawędzią. Dwuścian dzieli przestrzeń na dwie części, zwane kątami dwuściennymi. Kątem liniowym kąta dwuściennego nazywamy kąt płaski leżący wewnątrz kąta dwuściennego, utworzony przez dwie półproste, wychodzące ze wspólnego punktu krawędzi dwuścianu i prostopadłe do tej krawędzi.

dyspersja : Jeden parametrów opisujących rozkład zmiennej losowej. Dyspersja równa się średniej wartości kwadratu odchylenia od wartości przeciętnej

działanie arytmetyczne : Dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie

dziedzina funkcji : Zbiór wszystkich wartości zmiennej niezależnej x, dla których funkcja f(x) jest określona. Np funkcja y =sinx jest określona dla każdej wartości x, więc jej dziedziną jest przedział od minus nieskończoności do plus nieskończoności;funkcja log x jest określona dla x > 0, więc jej dziedzina jest przedział (0 +nieskończoność) .W przypadku funkcji złożonej dziedzinę funkcji znajdujemy analizując przepis funkcyjny(wzór) jakim jest ona określona

dzielenie : Działanie odwrotne do mnożenia. Podzielić a przez b znaczy znaleźć x o takiej własności, że a = b*x, przy czym a nazywamy dzielną, b dzielnikiem x ilorazem. Wynik dzielenia liczby a przez b zapisujemy bądź to symbolem a : b, bądź a/b. Dzielenie liczby a przez b różne od zera jest zawsze wykonalne, iloraz zera przez dowolną liczbę jest zawsze zerem. Dzielenie przez zero liczby a różnej od zera jest niewykonalne, co wynika z określenia dzielenia. gdyby bowiem istniała liczba będąca ilorazem a:0, to jej iloczyn przez zero dałby a różne od zera, co jest niemożliwe. Iloraz zera przez zero nie jest jednoznaczny;gdyż każda liczba pomnożona przez zero daje zero. Aby zachować jednoznaczność dzielenia, przyjmuje się ,że dzielenie przez zero jest niewykonalne w każdym przypadku. Symbole 1/0, -10/o, 0/0 nie oznaczają żadnych liczb

dzielenie wielomianów : Wyznaczenie takiej funkcji wymiernej (niekoniecznie wielomianu), która pomnożona przez wielomian będący dzielnikiem daje wielomian będący dzielną. Dzielenie wielomianów P(x) jednej zmiennej przez wielomian Q(x) tej samej zmiennej jest ważne ze względu na przydatność przy rozwiązywaniu równań wyższych stopni. W przypadku gdy stopień wielomianu P(x) jest co najmniej równy stopniowi wielomianu Q(x), dzielenie wielomianów przeprowadzamy podobnie jak dzielenie liczb. Używając symboli ogólnych można napisać :
P(x)/Q(x) = S(x)+R(x)/Q(x)
gdzie S(x)jest wielomianem, którego stopień równy jest różnicy stopni wielomianów P(x) i Q(x) ,zaś R(x)jest tzw. resztą, będącą wielomianem stopnia co najmniej o jeden niższego niż Q(x). Jeśli R(x) = 0, to mówimy ,że P(x) dzieli się przez Q(x) bez reszty

dzielnik liczby naturalnej n : Liczba naturalna taka ,że n/d jest też liczbą naturalną

dziesiątkowy system liczbowy : Najbardziej rozpowszechniony pozycyjny system liczbowy, którego prawzory powstały ok. V w. n.e. w Indiach, wziął swój początek prawdopodobnie od liczenia na palcach obu rąk. Podstawą tego systemu jest liczba 10, będąca jednostką drugiego rzędu; 100 jest jednostką trzeciego rzędu, 1000 czwartego itd. jednostką pierwszego rzędu jest 1. Ta sama cyfra ma w tym systemie różne znaczenie w zależności od miejsca na którym stoi;przedstawia ona zawsze liczbę jednostek odpowiedniego rzędu. Do zapisania dowolnej liczby w tym systemie wystarcza dziesięć cyfr: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. Pierwsza cyfra (licząc od lewej strony) przedstawia liczbę jednostek najwyższego rzędu, mieszczących się w danej liczbie, druga cyfra liczbę jednostek rzędu o jeden niższego.