SŁOWNIK MATEMATYCZNY


A    B    C    D    E    F   G   H    I    J    K    L    Ł   M    N    O    P    R    S    Ś    T    U    W    V    X    Y    Z    Ż



SŁOWNIK MATEMATYCZNY - H


Hadamard Jacques (1865-1963) : Matematyk francuski, od 1912 roku członek Akademii Nauk w Paryżu, członek zagraniczny PAN, autor wielu prac z teorii liczb, równań różniczkowych, równań fizyki matematycznej i teorii funkcji analitycznych. Jest prekursorem analizy funkcjonalnej.

Hamilton William Rowan (1805-1865) : Matematyk irlandzki, od 1827 profesor astronomii a uniwersytecie w Dublinie oraz dyrektor obserwatorium astronomicznego, był członkiem Irlandzkiej Akademii Nauk, a następnie jej prezesem. Wprowadził nowy układ liczb zwanych kwaternionami. zajmował się algebrą, rachunkiem wektorowym, zagadnieniami mechaniki teoretycznej i optyki matematycznej, rachunkiem wariacyjnym, sformułował zasadę najmniejszego działania w mechanice.

Hardy Godfrey Harold (1877-1947) : Matematyk angielski, profesor uniwersytetu w Cambridge, członek Royal Society. Najważniejsze prace Hardy`ego dotyczą teorii liczb, równań całkowych, teorii szeregów.

helikoida : Powierzchnia utworzona przez krzywą obracającą się ze stałą prędkością kątową wokół nieruchomej osi i jednocześnie przesuwająca się ze stała prędkością liniową równolegle do niej. Przykładem helikoidy może być powierzchnia wałka w maszynce do mięsa.

Hermite Charles (1822-1901) : Matematyk francuski, od 1856 członek Akademii Nauk w Paryżu, od 1848 wykładał na Politechnice , a od 1870 był profesorem uniwersytetu paryskiego. Napisał wiele prac z analizy matematycznej, algebry, teorii liczb. Dowiódł ,że e jest liczbą przestępną.

Heron z Aleksandrii (I w. n.e.) : Matematyk, mechanik, i wynalazca grecki, zajmował się geodezją, optyką ,hydrostatyką. Wynalazł wiele urządzeń mechanicznych, np. maszyny do czerpania wody, maszyny do miotania pocisków itd. Matematyczne jego prace mają charakter encyklopedyczny: podaje metody i wzory do obliczania figur geometrycznych np. pola wielokątów, objętości stożka ściętego, ostrosłupa ściętego, odcinka kuli, pięciu wielościanów foremnych i in., wzór na pole trójkąta (wzór Herona), metody rozwiązywania równań kwadratowych i przybliżonego obliczania pierwiastków kwadratowych i sześciennych. Wzory i metody są przeważnie opisane bez ścisłego dowodu.

Hilbert Dawid (1862-1943) : Najwybitniejszy matematyk niemiecki ostatnich czasów, profesor uniwersytetu w Getyndze (1895-1930), stworzył szkołę matematyczną, która była jednym z głównych ośrodków myśli matematycznej na świecie. W 1933 po dojściu do władzy Hitlera środek naukowy w Getyndze przestał istnieć. Hilbert przez ostatnie dwa lata życia był odizolowany od działalności uniwersytetu. Prace Hilberta były wywarły ogromny wpływ na rozwój matematyki. Dotyczyły one wielu dziedzin, m.in. algebraicznej teorii liczb,teorii równań całkowych, rachunku wariacyjnego. Prace z logiki matematycznej i aksjomatyki geometrii wywarły znaczny wpływ na rozwój podstaw i filozofii matematyki. wielką rolę odegrało jego dzieło o podstawach geometrii "Grundlagen der Geometrie" (1899).W 1900 na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Paryżu przedstawił 23 zagadnienia, w których starał się ująć główne kierunki badań matematycznych ostatnich dziesięcioleci oraz nakreślić zarys przyszłej pracy.

hiperbola : Krzywa płaska,miejsce geometryczne punktów płaszczyzny, dla których bezwzględna wartość różnicy odległości od ustalonych dwóch punktów F1 i F2 ,zwanych ogniskami hiperboli, jest stała: | r1 - r2| = 2a, gdzie r1 i r2 są to odległości punktu hiperboli od ogniska zwane promieniami wodzącymi zaś a jest pewną stałą.

hiperbole sprzężone : dwie hiperbole mające wspólne asymptoty i wspólny środek symetrii, natomiast oś rzeczywista jednej hiperboli jest osią urojoną drugiej, oraz ogniska obu hiperbol sprzężonych są jednakowo oddalone od środka symetrii.

hiperboloida : Powierzchnia nieograniczona stopnia drugiego, powstała z obrotu hiperboli wokół jej osi rzeczywistej (hiperboloida dwupowłokowa) bądź urojonej (hiperboloida jednopołowkowa), a także każda powierzchnia otrzymana z powyższych (hiperboloida obrotowa)przez przekształcenie afiniczne (przekształcenie geometryczne)

hipocykloida : Krzywa płaska, jaką zakreśla punkt okręgu o promieniu r, toczącego się bez poślizgu po wewnętrznej stronie drugiego okręgu o promieniu R. współrzędne punktów hipocykloidy wynoszą:
x = (R-r)cos t + r cos R-r/r t
y= (R-r)sin t + r sin R-r/r t , gdzie t jest pewnym parametrem

Hipokrates z Chios (V w. p.n.e) : Geometra i filozof grecki. Napisał pierwszy systematyczny podręcznik geometrii, należał do grupy pitagorejczyków, ale za nauczanie matematyki (w celach zarobkowych) został wydalony z tego grona.

hipoteza : Przypuszczenie ,które nie zostało jeszcze ani dowiedzione ani obalone. W matematyce hipoteza ma nieraz charakter trudnego problemu czekającego na rozwiązanie

hipotrochoida : Krzywa płaska, uogólnienie hipocykloidy; zakreśla ją punkt położony na promieniu okręgu o promieniu r, toczącego się bez poślizgu po wewnętrznej stronie okręgu o promieniu R, Współrzędne punktów hipotrochidy wynoszą :
x = (R-r)cos t + h cos R-r/r t
y = (R-r)sin t + h sin R-r/r t, przy czym h oznacza odległość punktu kreślącego krzywą od środka toczącego się okręgu.

Hipparchos z Nicei (ok 190 - 125 p.n.e.) : Astronom grecki, jeden z pierwszych którzy stworzyli podstawy astronomii jako nauki. Zmierzył czas obrotu Ziemi dookoła Słońca z dokładnością do 6 minut, obliczył odległość Księżyca od Ziemi, nachylenie ekliptyki do równika niebieskiego, mimośród orbity ziemskiej. Pierwszy określał położenie na kuli ziemskiej za pomocą długości i szerokości geograficznej. Sporządził wykaz 1080 gwiazd stałych. W matematyce jest twórcą podstaw trygonometrii.

hodograf : Miejsce geometryczne punktów końcowych wektora zależnego od czasu t, zaczepionego w ustalonym punkcie. Hodogram jest pojęciem pożytecznym w kinematyce. Np. podczas ruchu jednostajnego po okręgu wektor prędkości zależy od czasu t w ten sposób ,że przy ustalonej długości zmienia się kierunek.

Hoene-Wroński Józef Maria (1776-1853) : Matematyk i filozof polski, był oficerem armii Tadeusza Kościuszki, a następnie pracował w sztabie Suworowa. Od 1800 działał we Francji. Najważniejsze jego prace dotyczą teorii równań różniczkowych i analizy. Znany jest wyznacznik Wrońskiego, tzw. wrońskian.

homeomorfizm : Funkcja ciągła i różnowartościowa, taka dla której funkcja odwrotna też jest funkcją ciągłą. Zbiory X i Y nazywamy homeomorficznymi, jeśli istnieje homeomorfizm przekształcający cały zbiór X na zbiór Y

homologia (kolineacja perspektywiczna) : Wzajemnie jednoznaczne przekształcenie płaszczyzny w siebie, przy którym nie zmienia się położenie punktów na pewnej prostej l, zwanej osią homologii, oraz niezmienniczy pozostaje jeden punkt S, zwany środkiem homologii. Jeżeli środek homologii na jej osi, to homologię nazywamy paraboliczną, jeżeli nie leży na osi - hiperboliczną. Homologię określa oś, środek i para odpowiadających sobie punktów. Termin homologia ma w topologii inne znaczenie.

homomorfizm : 1.Przekształcenie dowolnej grupy (pierścienia, ciała) w inny podobny system zachowujący działania:

gdzie

oznacza działanie w systemie , w który przekształcamy, a + działanie w systemie przekształcanym. 2.Zależność między systemami, dla których można określić funkcję będącą homeomorficzną w sensie 1. Szczególnymi przypadkami homeomorfizmu sa izomorfizm i automorfizm.

homotetia : jednokładność

l`Hospital Guillaume Francois Antoine de (1661-1704) : Matematyk francuski, uczeń Johanna Bernouliego i Leibniza, autor podręcznika rachunku różniczkowego (1696)

Huygens Christian (1629-1695) : Matematyk, fizyk i astronom holenderski,członek Royal Society i Akademii Nauk w Paryżu .W dziedzinie matematyki zajmował się zagadnieniami krzywych płaskich, powierzchni obrotowych, rachunku prawdopodobieństwa .Opracował teorię ruchu wahadła matematycznego. Jest jednym z twórców klasycznej mechaniki